Transportem ponadgabarytowym określa się przewóz ładunków, których nacisk na konkretną jezdnię przekracza dopuszczalne wartości określone w ustawie z dnia 20 czerwca 1997 roku — Prawo o ruchu drogowym. Aby ładunek został uznany za ponadgabarytowy, jego szerokość musi przekraczać 2,5 metra, a długość 16,5 metra. Specjalne zezwolenie obowiązuje każdy pojazd o większych gabarytach niż standardowe auta spotykane na drogach.
Zezwolenia wymagane do prowadzenia transportu ponadgabarytowego
Ustawa Prawo o ruchu drogowym przewiduje pięć rodzajów zezwoleń, które są niezbędne do przewożenia po drogach publicznych ładunków przekraczających dopuszczalne normy.
Kategorie I, II oraz III są wydawane dla ładunków podzielnych, natomiast wszystkie pozostałe przeznaczone są dla towarów niepodzielnych. Ten rodzaj towarów charakteryzuje się tym, że nie ma możliwości podzielenia go na mniejsze ładunki bez poniesienia kosztów niewspółmiernie wysokich do ponoszonego ryzyka.
Zezwolenie kategorii I wydawane jest na okres 12 miesięcy. Dla kategorii II, III, IV zarezerwowane są zezwolenia ważne przez okres 1, 6, 12 oraz 24 miesięcy. V kategoria wydawana jest dla ładunków o wymiarach oraz rzeczywistej masie całkowitej większych od wymienionych w kategoriach I – IV, o naciskach osi przekraczających wielkości dopuszczalne.
Aby ubiegać się o zezwolenie, konieczne jest zgłoszenie się do odpowiedniego organu. Miejsca, w których załatwisz formalności to:
- Starostwa powiatowe (zezwolenia kategorii I oraz II)
- Urzędy celno-skarbowe (zezwolenia kategorii II oraz III)
- Urzędy miast na prawach powiatu (zezwolenia kategorii I, II, III i IV)
- Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad (zezwolenia kategorii III, IV oraz V)
Sprawę można załatwić podczas wizyty w urzędzie, listownie bądź drogą elektroniczną. W przypadku, gdy ubiegasz się o zezwolenie II kategorii, należy zwrócić się do starosty właściwego ze względu na siedzibę lub miejsce rozpoczęcia przejazdu.
Wnioski o zezwolenie III oraz IV kategorii w formie papierowej należy złożyć do odpowiedniego oddziału Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad, natomiast wnioski online wystarczy wysłać do centralnego GGDKiA.
Po przekroczeniu określonych wymiarów pojazdu wymagany jest pilotaż ładunku ponadgabarytowego. Mowa tutaj o wartościach co najmniej:
- długość 23 m
- szerokość 3,2 m
- wysokość 4,5 m lub masę całkowitą 60 ton
W powyższym przypadku wymagany jest jeden pojazd pilotujący.
Kolejny pojazd pilotujący jest wymagany po przekroczeniu wymiarów:
- długość 30 m
- szerokość 3,6 m
- wysokość 4,7 m lub masa całkowita jest większa niż 80 ton
Pojazdem pilotującym musi być pojazd o dopuszczalnej masie całkowitej do 3,5 tony. Powinien być wyposażony w dwa żółte światła błyskowe, tablicę oznakowania pojazdu pilotującego wraz z napisem PILOT. Dodatkowo w takim pojeździe wymagany jest również system łączności bezprzewodowej oraz urządzenie nagłaśniające. Są one niezbędne do komunikacji z pojazdem transportującym ładunek oraz do wydawania poleceń i sygnałów innym uczestnikom ruchu.
Wymiary i waga transportu ponadgabarytowego
Zezwolenia dzielą się na kategorie w zależności od masy, szerokości, długości oraz wysokości pojazdu. Zezwolenia kategorii II na przejazd po drogach publicznych pozwolą Ci na przejazd pojazdem o naciskach osi i rzeczywistej masie całkowitej nie większych od dopuszczalnych. Poza tym musisz zastosować się do wymagań rozmiarowych.
II kategoria zezwala na poruszanie się pojazdem o maksymalnej szerokości nieprzekraczającej 3,2 metra oraz długości nieprzekraczającej:
- 15 m dla pojedynczego pojazdu
- 23 m dla zespołu pojazdu
- wysokości nieprzekraczającej 4,3 m
Zezwolenia kategorii III na przejazd po drogach krajowych pojazdu nienormatywnego będą niezbędne dla pojazdów o:
- naciskach osi i rzeczywistej masie całkowitej nie większych od dopuszczalnych
- szerokości nieprzekraczającej 3,4 metra,
- długości nieprzekraczającej:
- 15 m dla pojedynczego pojazdu
- 23 m dla zespołu pojazdu
- 30 m dla zespołu pojazdu o skrętnych osiach
wysokości nieprzekraczającej 4,3 m
Najwyższa, IV kategoria, dopuszcza przejazd po drogach publicznych pojazdu nienormatywnego o naciskach osi nie większych od dopuszczalnych, rzeczywistej masie całkowitej nieprzekraczającej 60 ton, szerokości nieprzekraczającej: 3,4 metra dla drogi jednojezdniowej, 4 metrów dla drogi dwujezdniowej klasy A i S. Kolejnym kryterium jest wysokość nieprzekraczająca
4,3 metra oraz długość nieprzekraczająca:
- 15 m dla pojedynczego pojazdu
- 23 m dla zespołu pojazdu
- 30 m dla zespołu pojazdu o skrętnych osiach
Szczegółowe wartości kwalifikujące środek transportu do odpowiednich kategorii są dostępne na stronach rządowych.
Proces planowania transportu ponadgabarytowego
Planowanie transportu ponadgabarytowego to złożony proces wymagający dokładnego przygotowania i koordynacji wielu czynników. Aby zapewnić bezpieczny i efektywny przewóz ładunków przekraczających standardowe wymiary i masę, konieczne jest przestrzeganie kilku kluczowych etapów:
1. Ocena i klasyfikacja ładunku
Pierwszym krokiem w planowaniu transportu ponadgabarytowego jest dokładna ocena ładunku. Należy określić jego wymiary (długość, szerokość, wysokość) oraz masę. Na podstawie tych danych można sklasyfikować ładunek zgodnie z odpowiednimi przepisami i określić, jakie zezwolenia będą potrzebne.
2. Wybór odpowiedniej trasy
Kolejnym etapem jest wybór trasy, która umożliwi bezpieczny przewóz ładunku. Trasa musi być szczegółowo przeanalizowana pod kątem wymiarów ładunku i stanu infrastruktury drogowej. Należy uwzględnić takie czynniki jak:
- Nośność mostów i wiaduktów.
- Prześwity pod mostami i liniami energetycznymi.
- Promienie skrętu na skrzyżowaniach i zakrętach.
- Ewentualne ograniczenia ruchu oraz roboty drogowe.
3. Uzyskanie wymaganych zezwoleń
Po ustaleniu trasy, konieczne jest uzyskanie odpowiednich zezwoleń na przewóz ładunku. W Polsce zezwoleń udzielają m.in. starostwa powiatowe, urzędy celno-skarbowe, urzędy miast na prawach powiatu oraz Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad. W zależności od klasyfikacji ładunku mogą być wymagane zezwolenia różnych kategorii (I-V). Całą sprawę powinno załatwić się przed planowanym przejazdem.
Proces ubiegania się o zezwolenie przebiega następująco:
- Złożenie wniosku o zezwolenie do odpowiedniej placówki razem z dowodem wniesienie opłaty;
- Sprawdzenie wniosku przez urząd (w przypadku pojawienia się błędów formalnych we wniosku, urząd wezwie do ich poprawy z terminem co najmniej 7 dni; czas rozpatrzenia wniosku trwa 3 dni robocze od dnia złożenia go);
- Informacja o decyzji (w przypadku spełnienia warunków decyzja o wydaniu zezwolenia będzie pozytywna, natomiast gdy wymogi nie zostaną spełnione, urząd zwróci opłatę).
4. Organizacja pilotażu
Transport ponadgabarytowy często wymaga obecności pojazdów pilotujących, które zapewniają bezpieczeństwo i płynność ruchu. Liczba i rodzaj pojazdów pilotujących zależą od wymiarów i masy ładunku. Pojazdy te muszą być odpowiednio wyposażone w żółte światła błyskowe, tablice oznakowania oraz systemy łączności.
5. Koordynacja i logistyka
Koordynacja wszystkich elementów transportu to klucz do sukcesu. Należy zapewnić komunikację między wszystkimi zaangażowanymi stronami: kierowcami, pilotami, organami odpowiedzialnymi za infrastrukturę drogową oraz klientem. Ważne jest również zaplanowanie odpowiednich miejsc na postój i ewentualne przestoje techniczne.
6. Przygotowanie techniczne pojazdów
Pojazdy używane do transportu ponadgabarytowego muszą być odpowiednio przygotowane technicznie. Obejmuje to m.in. sprawdzenie stanu technicznego pojazdu, przygotowanie odpowiedniego sprzętu do mocowania ładunku oraz zapewnienie dodatkowego wyposażenia (np. podnośników, platform).
7. Przeprowadzenie transportu
Ostatnim etapem jest rzeczywisty przewóz ładunku. W trakcie transportu konieczne jest ścisłe przestrzeganie wszystkich ustalonych procedur oraz bieżąca komunikacja między kierowcą, pilotami i centralą logistyczną. W przypadku napotkania niespodziewanych przeszkód zespół musi być gotowy do szybkiego reagowania i podejmowania decyzji.
8. Raportowanie i analiza
Po zakończeniu transportu warto przeprowadzić analizę przebiegu operacji. Sporządzenie raportu z transportu pozwala na ocenę efektywności i identyfikację obszarów wymagających poprawy, co jest kluczowe dla przyszłych transportów.
Podsumowanie
Transport ponadgabarytowy stanowi wyzwanie logistyczne, wymagające precyzyjnego planowania, specjalistycznej wiedzy i ścisłej współpracy wielu podmiotów. Aby zapewnić bezpieczny i sprawny przewóz ładunków o nietypowych wymiarach i masie, kluczowe jest przestrzeganie kilku podstawowych kroków.
Transport ponadgabarytowy, mimo swojej złożoności, jest w pełni wykonalny dzięki odpowiedniemu przygotowaniu i współpracy wszystkich uczestników procesu. Klucz do sukcesu w tej dziedzinie to przestrzeganie przepisów, dbałość o bezpieczeństwo oraz wykorzystanie nowoczesnych technologii.