Czym jest konwencja CMR i co reguluje?

Konwencją w transporcie drogowym nazywamy akt prawny, mający specyficzny charakter i uchwalony przez Europejską Komisję Gospodarczą Organizacji Narodów Zjednoczonych w 1956 roku w szwajcarskiej Genewie. Na ten moment niemal każdy europejski kraj uznaje konwencję CMR, w tym wszystkie należące do Unii Europejskiej. Konwencja została wprowadzona z myślą o standaryzacji warunków oraz ujednoliceniu legislacyjnym zarobkowego transportu towarów.

W międzynarodowym transporcie drogowym wyróżnia się pięć głównych konwencji i umów. Poza CMR mowa tu o takich umowach jak:

• ADR – skupia się na regułach przewozu materiałów niebezpiecznych w różnych stanach skupienia. ADR reguluje prawo w zakresie przewozu materiałów i substancji promieniotwórczych, toksycznych, zapalnych, żrących, zakaźnych i wielu innych, które mogą stanowić zagrożenie dla życia bądź zdrowia
• TIR – konwencja dotycząca samochodów ciężarowych, funkcjonująca od 1975 roku. Jej wprowadzenie miało na celu uprościć odprawy celne. Obecnie konwencja ta nie jest stosowana w Unii Europejskiej.
• ATA – rodzaj karnetu celnego, który obliguje do tymczasowego wywozu towarów bez konieczności płacenie standardowej wysokości ceł.
• AETR – konwencja europejska, którą na 2024 rok ratyfikowało kilkadziesiąt państw, także spoza Europy. Traktuje o bezpieczeństwie oraz szeroko pojętej higienie pracy kierowców ciężarowych.
• ATP – konwencja skupiona na transporcie towarów, których przydatność jest ograniczona czasowo. W dużej mierze skupia się na aspektach przewozu żywności.

Konwencja CMR – co to jest?

Konwencja CMR jest najważniejszą umową odnoszącą się do międzynarodowego transportu towarów. Forma tej konwencji polega na wypełnianiu listu przewozowego przy każdym transporcie. List przewozowy jest drukowany w 3 egzemplarzach, po jednym dla każdej ze stron umowy. Wymogiem jest, aby taki dokument został wypełniony przez nadawcę towaru, przewoźnika, a także odbiorcę, już po zakończonym przewozie. W momencie odebrania towaru, przewoźnik ponosi za nią odpowiedzialność. Wystawienie listu przewozowego CMR nie jest jednak obowiązkiem podczas przewozu ładunków między państwami. O istocie konwencji CMR świadczy to, że mimo braku przymusu, większość importerów i eksporterów decyduje się na wystawianie listu przewozowego. Bardzo ważną funkcją CMR jest fakt, że list przewozowy stanowi podstawę prawną przewozu, dodatkowo precyzując warunki i zobowiązania stron umowy. Jest również kluczowy dla odbiorcy, pomagając mu potwierdzić dostarczenie towaru oraz uzyskać szczegółowe dane o ładunku.

Co reguluje konwencja CMR?

W liście przewozowym zawarte są takie informacje, jak dane nadawcy oraz odbiorcy ładunku, a także przewoźnika. List przewozowy zawiera dokumentację przewozową, dane osobowe trzech stron umowy, wszelkie daty i dokładne adresy wydania oraz dostarczenia ładunku i co za tym idzie, ramy czasowe transportu. Poza tym list przewozowy zawiera dane odnoszące się do rodzaju przewożonego towaru, jego wagi brutto, a nawet sposobu pakowania.

Konwencja CMR ujednolica warunki umowy o przewóz drogowy towarów, zwraca uwagę na postępowanie w przypadku zagubienia palety, jej uszkodzenia lub opóźnień. Przewoźnik jest jednak chroniony w przypadkach, gdy zamówienie zostało naruszone jeszcze przed wydaniem go do transportu lub gdy wydanie zostało opóźnione nie z jego winy. Tryb reklamacji i skarg to jeden z ważniejszych punktów konwencji CMR.

Czego nie reguluje międzynarodowa umowa CMR?

Przede wszystkim konwencja CMR nie odnosi się do transportu wewnątrzkrajowego. Świadcząc transport ciężarowy, którego trasa zaczyna się i kończy na terenie jednego państwa, umowa CMR nie znajduje zastosowania. Transport zwłok to kolejny przypadek, który nie jest obsługiwany za pomocą listu przewozowego. Międzynarodowy transport zwłok reguluje bowiem Umowa Strasburska z 1973 roku, a ważną rolę pełnią linie lotnicze oraz konsulat państwa, którego obywatelem był zmarły. Konwencja z założenia jest stosowana do celów przewozów komercyjnych, więc prywatne dostawy na niekomercyjny użytek nie są przez nią regulowane. Przewóz prywatnych rzeczy w zakresie zmiany miejsca zamieszkania, tak samo nie ma nic wspólnego z genewską konwencją. Zupełnie jak transport przesyłek pocztowych, który także jest wyłączony z zakresu regulacji konwencji. Przewozy pocztowe podlegają osobnym regulacjom międzynarodowym, takim jak te wprowadzone przez Światowy Związek Pocztowy. Jest to instytucja działająca w ramach Organizacji Narodów Zjednoczonych.

Konwencja CMR – odpowiedzialność przewoźnika

Przewoźnik przed rozpoczęciem przewozu powinien przede wszystkim uzgodnić stan ładunku. Kierowca ciężarowy pracuje pod presją czasu z nierzadko wartościowymi ładunkami, więc tym bardziej istotne jest dokładne sprawdzenie danych sprzedającego oraz zbadanie towaru. Na podstawie listu przewozowego zgłaszane są wszelkie roszczenia odnośnie ładunku. Ryzyko ukarania mandatem podczas kontroli drogowej spoczywa na barkach kierowcy obsługującego przewóz międzynarodowy. Ewentualny brak listu przewozowego lub błędy w nim mogą być winą przewoźnika, ale również nadawcy towaru, który poświadczył nieprawdziwe dane. Kierowca może zostać pociągnięty do odpowiedzialności karnej za świadomy brak zgłoszenia błędów w liście przewozowym. Ignorowanie szeregu danych występujących w liście przewozowym może doprowadzić do nieumyślnych błędów którejś ze stron umowy lub przykrych konsekwencji w postaci mandatu. Poza podaniem danych osobowych, szczegółów dotyczących czasu transportu i rodzaju zlecenia transportowego, ważnym jest zgłaszanie nawet najmniejszych usterek, czy też ubytków w towarze.

Czas na rozładunek według konwencji CMR

Konkretny czas na rozładunek nie jest z góry określony przez konwencję CMR.  Takie ustalenia leżą w gestii trzech stron umowy, więc bardzo ważne, aby zostały ustalone w rozsądny i przemyślany sposób. Rozładunek bywa czasochłonny, co może wynikać z braku dostępności odpowiednich wózków widłowych, operatorów lub niewystarczającej ilości miejsca magazynowego. Transport międzynarodowy charakteryzują inne standardy, aniżeli transport krajowy, zatem warto wziąć pod uwagę różnice w czasie rozładunku i sposobie pracy z nim.

Załadunek towaru według konwencji CMR

Warunki i czas załadunku towaru również są indywidualną kwestią konkretnego listu przewozowego. Konwencja nie określa ani czasu, ani sposobu załadunku towaru, który trafia później za granicę. Oczywiście list przewozowy powinien zawierać informacje o rodzaju ładunku, jego wadze oraz wielkości, objętości oraz liczbie sztuk. Za załadunek towaru odpowiada zwykle nadawca, tym bardziej jeśli jest wykonywany przez jego pracowników. Przewoźnik może naliczać opłaty za ponadprogramowe przestoje, które opóźniają jego pracę. Szczegółowe kary i opłaty za wydłużony czas załadunku określa prawo danego kraju, w którym odbywa się załadunek.

Uszkodzenie towaru w transporcie a konwencja CMR

Wszelkie wypadki i uszkodzenia w transporcie wynikające z winy przewoźnika zobowiązują go do zapłaty odszkodowania. Odszkodowanie to oblicza się według wartości towaru w miejscu i w okresie przyjęcia go do przewozu. W określonych przypadkach przewoźnik może być chroniony przez prawo. Mowa tutaj o zdarzeniach, gdy wina wynika z powodu osób uprawnionych, wadą własną towaru lub okolicznościami, których przewoźnik nie może uniknąć

Konwencja CMR – termin płatności

Terminem płatności według konwencji CMR jest dokonanie umowy, czyli wypełnienie listu przewozowego przez stronę odbierającą. Nie jest to dokładnie uregulowane w liście przewozowym, zatem terminem będzie dopiero zapis na fakturze, czyli najczęściej 7, 14, lub 30 dni od jej wystawienia. Warto zaznaczyć, że niektórzy przedsiębiorcy oferują jedynie przedpłaconą sprzedaż. Taka płatność w branży transportowej nosi nazwę kwoty zaliczenia. Jest to suma pieniędzy, którą przewoźnik lub firma transportowa pobiera od odbiorcy towaru przed rozpoczęciem przewozu. W takiej sytuacji przewoźnik dostarcza towar zagranicznemu nabywcy, ale wydaje go dopiero po uiszczeniu ustalonej kwoty.

Konwencja CMR – anulowanie zlecenia

W przypadku listu przewozowego CMR anulowanie zlecenia jest traktowane indywidualnie, ponieważ każdy przypadek może się różnić okolicznościami. Kwestie związane z anulowaniem zlecenia transportowego zazwyczaj są regulowane w umowach zawartych między przewoźnikiem a zleceniodawcą. Z uwagi na problemy, z jakimi mierzy się transport międzynarodowy, warto ubezpieczać swoje towary na wypadek oszustwa lub kradzieży.

Konwencja CMR – reklamacja transportowa

Konwencja CMR bierze pod uwagę kwestie reklamacji. Chodzi tu głównie o sytuacje związane z odpowiedzialnością przewoźnika za szkody, zaginięcie lub uszkodzenie towaru, a także opóźnienia w dostawie. Na uznanie reklamacji wpływa czas jej zgłoszenia. Każda reklamacja związana z uszkodzeniami wizualnymi musi zostać zgłoszona w momencie odbioru zamówienia. W konwencji CMR są ustalone limity odpowiedzialności przewoźnika, tak aby nie musiał on płacić milionowych odszkodowań.

Odszkodowanie za przestój w transporcie

Konwencja nie reguluje bezpośrednio kwestii odszkodowania za przestój. Umowy przewozowe powinny mieć zapisy mówiące o stawkach odszkodowania dla każdej godziny przestoju, zarówno z winy przewoźnika, jak i którejś ze stron. Przewoźnik, który jest ograniczony czasowo i to jego zadaniem jest dostarczenie towaru na czas, aby dopełnić zlecenia, jest chroniony prawem. Mowa tutaj o przypadkach, w których nie ma on wpływu na sytuacje wynikłe w trakcie transportu. Sytuacje, w których przewoźnik nie powinien zostać obciążony żadnymi kosztami, to opóźnienia wynikające z właściwości towaru, wskutek siły wyższej lub inne, niewywołane z winy przewoźnika.