Syndrom wypalenia zawodowego dotyka nawet co czwartego pracownika w Polsce. Konsekwencją jest brak motywacji do pracy, zmęczenie, a także pojawienie się różnych objawów psychosomatycznych. Czym jest wypalenie zawodowe i jak skutecznie się przed nim bronić?
Czym jest wypalenie zawodowe?
Wypalenie zawodowe to stan fizycznego, emocjonalnego oraz psychicznego wyczerpania, którego przyczyną jest stres, a także długotrwałe zaangażowanie w czynności zawodowe. Problem ten pojawia się najczęściej u tych pracowników, którzy mają kontakt z innymi ludźmi i angażują się emocjonalnie w zadania oraz relacje interpersonalne w miejscu pracy. Wypalenie zawodowe zostało opisane po raz pierwszy w latach siedemdziesiątych XX wieku, natomiast pojęcie to zostało rozpowszechnione w społeczeństwie dzięki teorii Christiny Maslach. Zdaniem tej autorki występują trzy główne składniki wypalenia zawodowego, tj.:
- wyczerpanie emocjonalne, brak motywacji i chęci do pracy,
- depersonalizacji, czyli traktowanie innych ludzi w sposób przedmiotowy, nie zwracanie uwagi na ich potrzeby,
- obniżone poczucie dokonań zawodowych.
Wypalenie zawodowe najczęściej pojawia się u tych pracowników, którzy są narażeni na ciągły stres, a także są bardzo ambitni i mają skłonność do pracoholizmu, wpływa na naszą podstawę jako pracownika, na nasze samopoczucie, sens wykonywanej pracy, relacje zawodowe i osobiste. Jest zjawiskiem wielowymiarowym, spowodowanym walką organizmu z długotrwałym stresem. Z powodu stresu zwyczajnie przestajemy dbać o siebie.
Jak wypalenie zawodowe wpływa na postawę pracownika?
Wypalenie zawodowe w znacznym stopniu zmienia sposób funkcjonowania codziennego w miejscu pracy. W zależności od nasilenia tego syndromu, mogą pojawiać się różne objawy, do których można zakwalifikować:
- symptomy fizyczne, na przykład bezsenność, bóle brzucha i głowy, spadek odporności, podwyższone ciśnienie, przez co pracownik może częściej przebywać na zwolnieniach lekarskich, a jego koncentracja w miejscu zatrudnienia zmniejsza się,
- problemy emocjonalne, takie jak rozdrażnienie, poczucie bezsilności, trudności ze skupieniem się na pracy,
- niechęć do wykonywania obowiązków zawodowych, brak zaangażowania, pogorszenie relacji ze współpracownikami oraz pacjentami lub klientami.
Czy są skuteczne metody walki ze stresem i wypaleniem w pracy?
W sytuacji, w której wypalenie zawodowe się pojawi, należy przede wszystkim zdecydować się na wizytę u psychoterapeuty lub psychologa. Właśnie w gabinecie można ocenić przyczyny wypalenia, a także zadbać o zmniejszenie objawów. W niektórych przypadkach korzystna jest także zmiana miejsca pracy lub poświęcenie się swoim pasjom. Należy także zadbać o większą aktywność fizyczną, na przykład jeździć na rowerze, chodzić na basen lub na siłownię. Dobrym pomysłem jest znalezienie osoby, z którą będzie można porozmawiać o swoich problemach. Taką osobą może być przyjaciel, współmałżonek lub właśnie psycholog.
Co zrobić, aby wypalenie zawodowe nas nie dotknęło?
Wypaleniu zawodowemu należy zapobiegać zanim ono się pojawi, co oznacza, że najważniejsza jest prewencja. Szczególne znaczeniem dbanie o swoją równowagę między życiem zawodowym i prywatnym (ang. word-life balance). Oznacza to, że należy zwracać uwagę na to, czy nie spędzamy w pracy za dużo czasu, czy nie jesteśmy pracoholikami. W domu należy uczestniczyć w innych zajęciach niż w pracy, a więc nie warto przynosić spraw zawodowych na wieczory lub weekendy. Kolejną ważną sprawą jest zmniejszenie odczuwanego stresu. Zapobieganie może tu polegać na relaksacji, uczestnictwu w zajęciach jogi lub fitnessu, a także dbaniu o swoją aktywność fizyczną. Warto także spotykać się z rodziną i znajomymi spoza miejsca pracy, aby rozmawiać z nimi na różnorodne tematy. Dobrze znaleźć swoje hobby i poświęcać się zainteresowaniom po pracy.
Polecana literatura:
- Karpeta, J. (2018). Pokochaj poniedziałki. Jak poradzić sobie z wypaleniem zawodowym? Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
- Maslach, C., Leiter, M.P. (2011). Prawda o wypaleniu zawodowym, Wydawnictwo Naukowe PWN.
- Mańkowska, B. (2020). Superwizja. Jak chronić się przed wypaleniem zawodowym i utratą zdrowia, Wydawnictwo Wolters Kluwer.
- Meckel, M. (2020). List do mojego życia. Historia wypalenia zawodowego, Wydawnictwo Wolters Kluwer.
- Ohme, R., Dąbrowska U., (2019). Spa dla umysłu. Zadbaj o siebie, by zadbać o innych, Wydawnictwo Burda Książki
Bibliografia
- Kraczla, M. (2013). Wypalenie zawodowe jako efekt długotrwałego stresu. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Humanitas. Zarządzanie, 2, 69-81.
- Lipowska, J. (2016). Wypalenie zawodowe a motywacja do pracy i czynniki ją wzmacniające u kadry pedagogicznej instytucji opiekuńczo-wychowawczych.
- Ostrowska, M., Michcik, A. (2013). Wypalenie zawodowe–przyczyny, objawy, skutki, zapobieganie. Bezpieczeństwo Pracy: nauka i praktyka, 22-25.